تغییرات گلبول‌های سفید خون سیاه ماهی (Capoeta capoeta gracilis) آلوده به انگل Clinostomum complanatum در رودخانه شیرود

چکیده Clinostomum complanatum انگل مشترک بین انسان و ماهی (Zoonose) است که به صورت موضعی در بافت‌های مختلف بدن طیف وسیعی از ماهیان استخوانی آب شیرین از جمله سیاه ماهی (Capoeta capoeta gracilis) به‌عنوان میزبان استقرار می‌یابد. این ماهی بومی آب‌های شیرین داخلی است و در رودخانه شیرود واقع در غرب استان مازندران نیز وجود دارد. در این تحقیق واکنش سیستم ایمنی سیاه ماهیان آلوده به انگل Clinostomum complanatum بصورت تغییرات درصد فراوانی گلبول‌های سفید در طول رودخانه شیرود در دو ایستگاه شماره یک واقع در ورودی رودخانه به دریای‌خزر و شماره دو در بالادست آن، در دو فصل زمستان 1384 و بهار 1385 با بررسی 120 عدد ماهی صیدشده توسط تور پرتابی انجام شد. نمونه‌ها پس از بیومتری، از طریق قطع ساقه‌دمی خونگیری شدند و آلودگی به انگل ذکرشده در بافت‌ها واندام‌ها مورد بررسی قرار گرفت. شمارش گلبول‌های سفید در لام هموسیتومتر و همچنین شمارش افتراقی این گلبولها در ماهیان آلوده به انگل مذکور و ماهیان غیرآلوده به تفکیک فصل و ایستگاه انجام شد. آنالیز آماری شمارش افتراقی گلبول‌های سفید نشان داد ماهیان آلوده به انگل و غیرآلوده ایستگاه اول از نظر میانگین تعداد لنفوسیت، نوتروفیل و مونوسیت اختلاف معنی‌دار آماری داشتند (05/0P<) و همچنین در بین ماهیان آلوده و غیرآلوده ایستگاه دوم از نظر میانگین تعداد لنفوسیت، نوتروفیل و ائوزینوفیل اختلاف معنی‌دار آماری وجود داشت (05/0P<). بررسی‌های انگلی نشان داد که در ماهیان ماده ایستگاه دوم در فصل بهار آلودگی به انگل مذکور بیشتر بود. همچنین بیشترین آلودگی به متاسرکر انگل Clinostomum complanatum در آبشش‌ها، زیر سرپوش آبششی، حلق، عضلات، زیرپوست، داخل عضله در اطراف باله‌ها، زیر حدقه چشم، دهان و محوطه بطنی دیده شد. متاسرکر انگل در داخل کیست به رنگهای زرد و خاکستری و سیاه مشاهده گردید. شدت آلودگی و متوسط گلبول‌های سفید در ماهیان ماده ایستگاه دوم (بالا دست رودخانه) بیشتر از ایستگاه اول و در فصل بهار بیشتر از فصل زمستان بود که  علت آن می‌تواند شوری بالاتر آب در ایستگاه اول و کاهش حلزون های میزبان واسط اولیه و حضور کمتر جنس نر طی تکامل غدد جنسی باشد.